Paella is zowel typisch Spaans als wereldberoemd. Het gerecht zou afkomstig zijn uit Sueca, een dorp in de buurt van Valencia aan de oostkust van Spanje. De eerste receptuur maakte het gerecht zo populair dat andere regio's hun varianten gingen maken, met ingrediënten uit de omgeving. Zo kent de Spaanse keuken inmiddels meerdere paella's, die allemaal het proeven waard zijn.

De moerasgebieden ten zuiden van Valencia worden de Albufera genoemd. De natte aarde levert een mooie soort rijst die de basis voor de paella vormt. Eerst werden kip, eend, konijn en slakken aan het gerecht toegevoegd. Nadat het originele recept door vele koks werd ontdekt begonnen zij met vis, vlees en schaaldieren te variëren en ontstond de paella mixta. De bekendheid groeide in de twintigste eeuw uit tot internationaal niveau en tegenwoordig wordt paella overal ter wereld gegeten.

Er zijn meer verklaringen voor het woord paella. Een veelvoorkomende uitleg begint met de pan waarin het gerecht wordt bereid. Patella is de Latijnse benaming voor pan. Taalkundigen zien hierin het verband met het Catalaans-Valenciaanse woord paella, de pan. Door de jaren heen werd het woord paella in de rest van Spanje het synoniem voor arroz valenciano (of arroz a la valenciana), waaronder het gerecht bekend stond. Vandaar ook de latere benaming 'arroz en paella' of 'arroz a la paella'.

Maar er bestaan ook mooie folkloristische vertellingen over paella. Volgens een aloud Spaans plattelandsgebruik kookten de mannen eens per jaar voor de vrouwen. Ze gebruikten daarvoor de restjes van de dagen ervoor. Zo werd het een bonte maaltijd. 'Voor haar' is in het Spaans para ella en spreek je dat snel uit dan kom je vanzelf op het woord paella.

Een variant op het verhaal dat paella een verbastering van 'para ella' zou zijn, luidt als volgt. De koningin van Spanje zou een Valenciaans dorp aandoen en de dorpsbewoners wilden haar een speciale maaltijd aanbieden. Dat werd een paella. Voor haar.

Een ander oud verhaal vertelt over de hofhoudingen van Moorse koningen, die rijstschotels bereidden met de kliekjes van de koninklijke banketten. Paella zou afgeleid zijn van het Arabische woord voor restjes: 'baqiyah'. Overigens zou paella al in de vroege middeleeuwen aan de Franse en Spaanse koningshuizen bekend zijn geweest. Zelfs de Romeinen genoten van een vroege vorm van paella.

Eind goed, al goed. Het is paella en het blijft paella en je kunt van al die varianten maar beter heerlijk genieten. 

1. Doe stukjes kip en konijn (met bot: 1 drumstick in ongeveer drie stukken) met wat olijfolie in een goed verhitte paella pan en schroei ze rondom bruin. Op een laag vuur laten garen.
2. Voeg 4 tot 5 rijpe,ontvelde en in blokjes gesneden tomaten toe (tomato frito). Voeg een eetlepel milde paprikapoeder toe.
3. Schuif alles naar de zijkant van de pan en bak in het midden snijbonen en rode paprikareepjes mee.
4. Voeg (liefst zelf getrokken) kippenbouillon toe, tot zeker twee vingers hoog in de pan. Breng alles aan de kook en voeg La Bomba paellarijst toe. Risottorijst mag ook.
5. Draai het vuur lager en voeg saffraan, witte bonen (garrafo) en zout naar smaak toe. Nu zachtjes doorkoken tot bijna al het vocht weg is, maar zeker niet langer dan 15 min. Nu het vuur uit, de pan met een krant afdekken en het geheel 5 tot 8 minuten laten nagaren. Het laatste vocht wordt nu door de rijst opgenomen. Serveren met een schijfjes citroen en alioli.